Keep (it) Swinging: Django Reinhardt 100: De vooroorlogse jaren

Django Reinhardt 100: The prewar period ( English) Django Reinhardt 100: De vooroorlogse jaren ( Nederlands) Django Reinhardt 100: The postwar years (English) Django Reinhardt 100: De naoorloogse jaren (Nederlands)

Djangology - Django Reinhardt's eeuwfeest (1910-2010)
DJANGO REINHARDT 100: De vooroorlogse jaren
Jørgen Larsen ( vertaling: Hans Koert)

Django Reinhardt is uniek, een gitarist met zigeunerbloed, die een icoon werd in de Europese swingtraditie uit de jaren dertig en veertig. Django is wereldberoemd geworden door de manier waarop hij zijn instrument bespeelde, al was hij gehandicapt aan zijn linkerhand; door een ongeval kon hij niet alle vingers meer gebruiken. Verder is hij bekend geworden door zijn composities, die jazzstandards zijn geworden, zoals Minor Swing, Nuages en Djangologie. Django was een persoonlijkheid, die voortleeft na zijn dood in talrijke verhalen en anekdotes en is uitgegroeid tot een legende. Dit jaar, deze week, staan we stil bij zijn 100ste geboortedag.

De feiten: Jean Baptiste Reinhardt werd geboren in een woonwagen in de nacht van 23 januari 1910 vlakbij het Belgische dorpje Liberchies. Zijn ouders waren zigeuners

van de Manouche clan, en hij kreeg de bijnaam Django wat in de taal van de zigeuners, het Romani, zoiets betekent als Ik ontwaak. Django groeide op, rondtrekkend met paard en wagen, met zijn ouders, steeds onderweg naar een nieuwe standplaats. Als kind reisde hij door Frankrijk, Italië en Noord Afrika. Rond zijn tiende jaar kozen zijn ouders voor een min of meer permanente standplaats aan de rand van Parijs. Men zegt, dat Django zo rond zijn tiende viool en banjo leerde spelen door te imiteren wat anderen speelden. Hij speelde banjo toen hij twaalf was en begeleidde zijn vader, die viool speelde, in een zigeunerbandje waarmee ze in café en op festivals speelden, maar ook in de Bal-musettezalen in Parijs. Als tiener ging hij alleen optreden en bespeelde de banjo en later gitaar met de populaire Italiaanse zigeuner accordeonist Vetese Guérino en anderen in cafés, danszalen en nachtclubs in Parijs. Hij speelde met talloze musici en m

aakte zijn eerste opnamen voor Pathé op banjo met accordeonist Jean Vaissade in 1928.( De titels: Grisery en Ma reguliere). Op 2 november 1928, op 18 jarige leeftijd, raakt Django gewond tijdens een brand in zijn woonwagen, waar hij woont met zijn vrouw. Toen hij terugkwam van een optreden, vroeg in de ochtend, stoot hij een brandende kaars om als hij naar bed gaat. Zowel hijzelf als zijn vrouw ontsnappen aan de vuurzee, maar Django heeft ernstige brandwonden over een groot deel van zijn lichaam en wordt naar een ziekenhuis gebracht. Zijn rechterbeen is verlamd en twee vingers aan zijn linkerhand zijn ernstig beschadigd. De artsen geloven dat hij nooit meer gitaar zal kunnen spelen en ze willen zijn rechterbeen amputeren. Django wil geen operatie en verlaat het ziekenhuis. De daaropvolgende maanden herstelt hij langzaam van zijn verwondingen. Django leert zichzelf weer gitaarspelen, gebruik makend van een speciale techniek waardoor hij met zijn zwaar beschadigde linkerhand toch kan spelen; de twee beschadigde vingers kan hij alleen gebruiken als hij akkoorden speelt - hij zal al zijn vingers nooit meer normaal kunnen gebruiken. Na deze periode van herstel gaat Django weer optreden in cafés in Parijs en hij begeleid zanger Jean Sablon op de gitaar in een programma met populaire Franse chansons. In 1933 vinden er verschillende succesvolle opnamesessies plaats, sommige met Stéphane Grappelli. Django was gefascineerd door de jazzmuziek die hij hoorde op platen van Louis Armstrong, Duke Ellington en het gitaarduo Joe Venuti en Eddie Lang. In 1934 ging hij spelen in het door Charles Delauney opgerichte Le Quintette du Hot Club de France, dat eerst als een soort gelegenheidsgroep hun muziek kon maken. Zowel Django als Stéphane Grappelli, maakten deel uit van dit kwintet.

Django Reinhardt en Stephane Grappelli

Delauney plaatste Django en Stéphane Grappelli in een kwintet met louter snaarinstrumenten: Drie gitaren, een viool en een bas. Het kwintet moest Charles Delaunay's Hot Club of France organisatie promoten, oorspronkelijk een privéclub in Parijs van toegewijde jazz enthousiastelingen, die de nieuwe Amerikaanse swing wilden promoten door uiteenlopende bijeenkomsten te plannen; later maakten ze platen voor het Disques Swing-label.

Quintette du Hot Club de France ( QHCF)

Het oorspronkelijke Quintet of The Hot Club of France (QHCF) bestond uit Django op sologitaar; Stéphane Grappelli op viool, Roger Chaput en Django's broer Joseph 'Nin Nin' Reinhardt op ritmegitaar en, last but not least, Louis Vola op bas. Deze vrij ongebruikelijke bezetting voor een jazzgroep viel op en, dankzij de platen die ze opnamen in 1934 werd hun muziek populair in de Parijse jazzscene. Het samenspel tussen Django en Grappelli was sensationeel, begeleid door de ritmesectie, waar geen slagwerker aan te pas kwam, was nieuw en werd als typisch Europees overgenomen door de Amerikaanse jazzscene. De muziek van het kwintet was "hot", op een manier die zijn weerga niet kende; het repertoire bestond uit voornamelijk Amerikaanse swingtraditionals; later werden ook composities van Django en Stephane toegevoegd, zoals het nummer Minor Swing.

De QHCF ( = Quintette du Hot Club de France) maakte tientallen platen tussen 1935 en 1939 uitgebracht op verschillende labels; de meeste hebben een hoog muzikaal gehalte, als je luistert naar wat Django en Stephane presteren. Deze opnamen zijn waardevolle documenten geworden waarop het beste van de Europese swing uit de jaren dertig, is vastgelegd. Ze zijn, dankzij de talrijke heruitgaven, ook bij de jongere generaties geliefd geworden. Het succes van de QHCF kwam ook door hun live-concerten, overal in Europa. Amerikaanse musici, die Europa aandeden waren verrast toen ze de virtuositeit van Django leerden kennen en er werden concerten georganiseerd in all star bezettingen met o.a. Coleman Hawkins en Benny Carter. Ook Rex Stewart en Bill Coleman namen platen op met Django en er werd zelfs een jamsessie op de radio georganiseerd met Louis Armstrong. Uit 1939 stamt het volgende fragment van een optreden van de QHCF met het nummer 'J'attendrai', waarop je goed de speciale manier van spelen kan zien, die Django nadat hij gehandicapt werd aan zijn hand, ontwikkelde.

Jørgen Larsen
keepswinging@live.nl

Het QHCF komt aan bij de VARA-studio in Hilversum op 8 november 1937.
v.l.n.r.: Roger Reinhardt - Louis Vola - Joseph Reinhardt - Charles Delaunay - Stephane Grapelli - onbekend persoon - Eddy Crommelin - Theo Uden Masman ( van de Ramblers) - Django Reinhardt met zijn vrouw en, tenslotte, Harry Bodenz. (uit: Doctor Jazz Magazine no. 98 (1981/82)

Parade der Rhythmen

Django Reinhardt and the Quintette du Hot Club de France maakten hun debuut in Nederland op het 5de Jazzwereldfeest in het Kurzaal in Scheveningen op 10 juli 1937.
Vier maanden later, op 6 november 1937, zijn ze terug in ons land. Ze treden dan op tijdens een feestavond van de Jazz Liga afdeling Den Haag als één van de orkesten die optreden in De dierentuin van Den Haag. Behalve het Quintette du Hot Club de France is er ook een amateurjazzconcours en optreden van de Schmull Groep ( twee lenige jongelui en een charmante jonge dame
) en verschillende jamsessies. In een uniek filmfragment van het Polygoonjournaal zien we als eerste de Rhythm Giggers uit Wageningen ( onderleiding van André Eschauzier - jarenlang een trouwe bezoeker van de Doctor Jazz Reunies), die de tweede prijs won. Op het eind spelen de Swing Papas ( tweede prijs). In het midden stuk zien en horen we de Hot Club de France, met Django Reinhardt, Stephane Grapelli, Joseph Reinhardt, Roger Reinhardt en Louis Vola.

Het Quintette du Hot Club de France is een ander genre, zonder blaasinstrumenten, was als correct, edel musiceerend geheel en bijzonder attractief geheel in dit klankenfeest en wel één der hoogtepunten mag worden genoemd. ( uit het krantenartikel Parade der Rhythmen in Het Vaderland van 7 november 1937 ( klik er op om het te vergroten)

Hans Koert
keepswinging@live.nl

Als je artikelen zoals deze van Jørgen Larsen uit Denemarken over Django Reinhardt, interessant vindt en wilt weten hoe dat dan in Nederland zat, dan zou je je best thuis voelen in deze Keep Swinging blog. Er komen ongetwijfeld meer bijdragen over deze grote gitarist, die deze week honderd jaar geleden geboren werd in Liberchies (België) op 23 januari 1910. Aals je toekomstige bijdragen niet wilt missen, registeer je dan.
( Tekening van de QHCF van de hand van Boy ten Hoven (Nov. 1935) ( uit: Boy ten Hove's Caricatures: Drawings of Jazz Musicians 1935-1940 van Ate Van Delden (2006)).