Noropa-Taalcursus Duitsch

NOROPA-TAALCURSUS DUITSCH

Het verhaal achter een bijzondere Durium taalcursus uit de jaren dertig op zes kartonnen platen.

Hans Koert

Noropa-Taalcursus Duitsch (Nederlands) Noropa-Taalcursus Duitsch (= Noropa Language Course German) (English)

Een paar maanden geleden mailde Patrick v. G. uit Den Haag me, dat hij in een kringloopwinkel een kartonnen plaat met daarop een TAALCURSUS DUITSCH gevonden had. Hij vertelde dat het de derde plaat ( DUITSCH PLAAT III) plaat was op het label NOROPA. Hij wilde graag meer over deze Durium ( in feite Dubrico) Taalcursussen weten. Duitsch voor beginners ( mei 1934) ( Verzameling Hans Koert) Dat de Engelse Durium Products (G.B.) Ltd. begon met het uitbrengen van taalcursussen ergens in 1933, was eigenlijk gewoon een kwestie van tijd. De goedkoop te produceren kartonnen Duriumplaten leenden zich immers uitstekend voor een goedkope productie en distributie. Eén van de vroegste cursussen was een Basic English Course ( E-1041 up to E-1044) die uit vier platen bestond en daarna volgden de meer uitgebreide series van steeds zes platen, zoals de French Language course, ontwikkeld door mr. E.M. Stéphan, een professor in de Franse taal aan het University College in Londen. Deze Franse cursus werd een jaar later ook bewerkt voor Nederland, aangepast door Prof. Dr. J. J. Salverda de Grave, Oud-Hoogleeraar in het Fransch aan de Gemeente-Universiteit van Amsterdam. Dat aanpassen hield in dat er een Nederlandstalig instructieboekje gemaakt werd en op de hoezen kwamen allerlei aanbevelingen te staan in het Nederlands. Deze Hollandse versie werd uitgebracht met het Noropa label. Ook een 6-delige Engelse cursus zag het daglicht en werd bewerkt voor ons land door Prof. Dr. A.E.H. Swaen, eveneens Oud-Hoogleraar in de Engelse taal aan de Gemeente-Universiteit van Amsterdam. Een Duitse serie, waarvan Patrick's plaat deel uit maakt, werd bewerkt door Prof. Dr. J. Van Dam, eveneens professor, maar dan nog actief, aan de Gemeente-Universiteit.

Een Noropa Taalcursus op een Columbia "koffergramofoon" uit 1930. (foto en verzameling: Hans Koert)

Alle drie de cursussen werden uitgebracht in een luxe cassette en bevatte zes kartonnen platen en een Nederlands instructieboekje. Ook de hoezen waren in het Nederlands. Ze werden in de zomer van 1934 uitgebracht door Dubrico, in Nederland vertegenwoordigd door Noropa en verkocht voor Dfl 2,50 per plaat.

De drie luxe dozen met alle in Nederland uitgebrachte Taalcursussen. (foto en verzameling: Hans Koert)

Tot zover lijkt alles vrij eenduidig, maar toch is er iets vreemds aan de hand. De platen voor de Engelse- en Franse cursus, die voor Nederland gebruikt werden, zijn gelijk aan die voor, bijvoorbeeld, Italië en Denemarken gemaakt werden. Uiteraard werd het tekstboekje en de hoezen aangepast aan de taal van het land. Bij de Duitse taalcursus zijn er twee versies. De Duitse cursus gebruikt voor o.a. Denemarken ( Matrix nummers E-1261 tot en met E-1266) werd eerder opgenomen dan die voor Nederland en Italië. ( E-1282 tot en met E-1287). De platen zelf zijn ook verschillend. Ik heb als voorbeeld naar de vijfde plaat geluisterd: De SUPER durium die in de "Deense" Language Course zit, behandelt op plaat 5 de dagen van de week, terwijl de Nederlandse Noropa en de Italiaanse DVRIUM ( E-1265) begint met een treinreis. Ik schreef eerder over de Italiaanse cursus Duits: TEDESCO waarvan een mooi exemplaar onlangs boven water kwam.

NOROPA TAALCURSUS DUITSCH - PLAAT 5 ( E-1286) ( mei 1934) ( Verzameling: Hans Koert)

In april 1934 moest de Engelse Durium Products (G.B.) Ltd, gevestigd in Slough, een voorstad van London, de deuren sluiten. De wekelijkse serie commerciële platen ( de durium EN-serie), die te vergelijken is met de Amerikaanse Hit of the Week, was niet langer lonend en ging failliet. De curators splitsten het bedrijf op en de amusementsafdeling ging, als zelfstandige bedrijfjes, verder in verschillende Europese landen ( Denemarken, Frankrijk, Italië en Zweden); alleen de afdeling reclame en gelegenheidsplaten en bijzondere uitgaven, zoals de taalcursussen, kregen een doorstart en ging in het najaar van 1934 verder als Sound Distributors. In de tussenliggende periode zorgde het failliete Durium, onder de naam Dubrico, dat de lopende projecten voortgang vonden ( zoals bijvoorbeeld de Talkies Cigarettes Cards.) Ook de taalcursussen vielen daar onder, die, gedrukt ( kartonnen Duriumplaten werden gedrukt, niet geperst) in Nederland uitgebracht werden door Noropa, gevestigd aan de Herengracht 270 in Amsterdam. De samensteller van de Duitse cursus, J(an) van Dam, was geboren in Amsterdam, in oktober 1896. Hij werd in 1930 professor in de Gotische- en oud-Germaanse talen. In de jaren dertig was hij zeer actief in de promotie van de Duitse taal en een begenadigd spreker, die veel lezingen gaf. Zijn sympathieën lagen bij het Nationaal Socialisme. In de begin jaren van de Tweede Wereldoorlog werd hij censor om Duitse schoolboeken te screenen op onjuistheden. In november 1940 werd hij benoemd tot Secretaris-generaal van het Departement van Opvoeding, wetenschap en Cultuurbescherming, een hoge post die hij o.a. te danken had aan zijn uitmuntende kennis van het Duits en uiteraard vanwege zijn lidmaatschap van de NSB. Op het eind van de oorlog wordt hij o.a. belast met het selecteren van joden die, door hun verdiensten voor de wetenschap, niet gedeporteerd hoefden te worden - in de praktijk echter gebeurde dit op het eind van de oorlog vaak alsnog ....... Na de oorlog werd hij berecht voor collaboratie met de Duitsers en tot een jarenlange gevangenisstraf veroordeeld. Toen hij vrijkwam, moest hij tot aan zijn dood aan het werk blijven, omdat zijn pensioenrechten afgepakt waren. Tot aan zijn door werkte hij o.a. aan het Kramers Duits Woordenboek. Hij overleed in Den Haag in oktober 1979.

De hoezen van de NOROPA TAALCURSUS DUITSCH (foto en verzameling: Hans Koert)

Als ik zo'n Taalcursus van Noropa bekijk en ik zet de platen op, dan vraag ik me in alle eerlijkheid af of er eigenlijk wel mensen in de jaren dertig met deze cursus een vreemde taal geleerd hebben. Je moet, denk ik, vooral een ijzeren discipline gehad hebben ......... Trouwens ik heb nog nooit een "gebruikte" Noropa talencursus gezien - alle exemplaren die ik vond, waren nagelnieuw ............. Zou dat wat over de cursus zeggen? De "handleiding" op de hoes van een Noropa Taalcursus over hoe die af te spelen ( Verzameing: Hans Koert) (klik op de foto voor een grotere versie) Hoes van één van de platen ( Verzameling: Hans Koert)

De volledige discografische informatie, vind je in de Durium Advertisement and Custom Records discography van Hans Koert of op het eind van de Engelstalige versie van dit artikel op de Hit of the Week blog.

Hans Koert - Samensteller van de Hit of the Week-Durium Discografieën

keepswinging@live.nl

Zo af en toe duikt er in een kringloopwinkel of rommelmarkt nog wel eens zo'n vreemde kromme bruingekleurde kartonnen plaat op: een Hit of the Week of Duriumplaat. Deze buigbare kartonnenplaten dateren uit het begin van de jaren dertig.

Durium bracht ook taalcursussen uit op het Nederlandse label Noropa. Deze taalcursussen zijn vaak incompleet, maar als je het geluk hebt zo'n fraaie luxe box te vinden, dan zijn de platen meestal altijd nagelnieuw. Wellicht zegt dat iets over de cursus zelf. Gebleken is, dat de Taalcusus Duitsch, samengesteld werd door een sympatisant van de NSB, die zich in de oorlog wist op te werken tot een hoge functie op het Ministerie van Opvoeding, Wetenschap en Cultuurbescherming. In Nederland werd het Duriumlabel niet gebruikt voor NSB of Nazi-propaganda - In Italië gebruikte Mussolini het label DVRIVM "La Voce Dell Impero", in zijn propaganda voor zijn veroveringen in Afrika.

De Keep Swinging blog zoekt naar de verhalen achter zeldzame platenlabels, zoals deze Noropa Taalcursussen. Als je niets wilt missen, volg haar dan via Twitter of vraag de gratis nieuwsbrief

. Retrospect Oscar Aleman Choro Music Flexible Records Hit of the Week-Durium Friends of the Keep Swinging blog Keep Swinging Contributions